ANS (telescoop)
ANS (Astronomische Nederlandse Satelliet) was een ruimteobservatorium voor röntgenstraling en zacht ultraviolet licht, dat gezamenlijk door het Instituut voor Ruimteonderzoek van Nederland en de NASA werd opgericht. ANS was de eerste Nederlandse satelliet. De hoofdgordel asteroïde 9996 ANS is naar hem genoemd.
De satelliet werd gemaakt door het Consortium Astronomical Netheralands Satellite (Fokker-VFW en Philips), de instrumenten voor het observatorium werden geleverd door de Rijksuniversiteit Groningen (UV-spectrofotometer), de Universiteit van Utrecht (SXX zachte röntgentelescoop), en het Amerikaanse bedrijf AS&E van het MIT (HXX röntgenexperiment).
De telescoop werd op 30 augustus 1974 om 14:07:39 UTC met een Scout-raket van de U.S. Air Force Western Test Range in Californië in een zon-synchrone baan gelanceerd en bleef gedurende 20 maanden in bedrijf tot juni 1976. De oorspronkelijke baan had een perigeum van 266 km, een apogeum van 1.176 km, een inclinatie van 98° en een excentriciteit van 0,064048. De omlooptijd van de satelliet was 99,2 minuten. Om de hoogte van de satelliet te regelen werden spoelen gebruikt waarin een inductiestroom werd geïnduceerd als gevolg van interactie met de magnetosfeer van de aarde.
Instrumenten
ANS werkte in de ultraviolet- en röntgenbanden.
UV-telescoop
In het ultraviolette spectrale bereik werden waarnemingen verricht met een 22-cm telescoop van het Kassegren-systeem bij golflengten van 150 tot 330 nm. De telescoop had een detector met vijf kanalen aan de uitgang, die straling opving bij golflengten van 55, 180, 220, 250 en 330 nm. In totaal werden 18.000 metingen verricht aan 400 objecten.
SXX
Het SXX-instrument was een parabolische collector van röntgenfotonen die werkte op hun glijdende reflectie. Het effectieve oppervlak van het instrument was 140 cm². Het effectieve energiebereik van de zachte röntgendetector was van 0,2 keV. Een proportionele teller met een effectief oppervlak van 45 cm² werkte in het 1-7 keV-bereik.
HXX
Het HXX-instrument werd geleverd door AS&E van het Massachusetts Institute of Technology. Het instrument bestond uit twee delen, proportionele tellers die werkten in het energiebereik 1,5-30 keV met een effectief oppervlak van 60 cm² en een Braggspectrometer, die pentaerythritolkristallen en proportionele tellers combineerde, ontworpen om te zoeken naar hoog-ioniserende siliciumemissielijnen van kosmische bronnen.
Belangrijkste resultaten
- Straling van coronaal actieve sterren (met name Capella) werd ontdekt.
- Röntgenuitbarstingen van UV Ceti en YZ CMi sterren werden ontdekt.
- Röntgenuitbarstingen van het eerste type van neutronensterren – uitbarstingen van explosieve thermonucleaire verbranding van neutronensteratmosferen – zijn ontdekt.
IRAS
IRAS (InfraRed Astronomical Satellite), een infrarood-observatorium in een baan om de aarde, werd op 25 januari 1983 gelanceerd vanaf het Vandenberg Cosmodrome met een Delta 3910-raket in het kader van een internationaal project waarbij de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Nederland betrokken waren. Het belangrijkste doel van het observatorium was het zoeken naar bronnen van langgolvige infrarode straling en het in kaart brengen van de hemel in het infrarode bereik.
Instrumenten
De belangrijkste instrumenten op de satelliet zijn een reflectortelescoop met een spiegeldiameter van 0,57 m en infrarooddetectoren op 12, 25, 60 en 100 µm.
Onderzoek
De satelliet heeft 10 maanden gefunctioneerd totdat de vloeibare helium koelvloeistof op was. Er zijn meer dan 250.000 infrarode bronnen mee waargenomen. Bovendien werd de telescoop geopend met de stofschijf bij Vega en ontdekte IRAS drie asteroïden in het zonnestelsel (3200 Faeton, 3728 IRAS en (10714) 1983 QG) en drie kometen (126P/IRAS, 161P/Hartley-IRAS en C/1983 H1 (IRAS – Araki – Olcoca)).
Volgens The Washington Post heeft IRAS ook een zeer groot object gedetecteerd aan de rand van het zonnestelsel, in de pers Planeet X genoemd. Interview met IRAS-wetenschapper: “Het enige wat ik je kan vertellen is dat we niet weten wat het is”, zei Gerry Neugebauer, hoofdwetenschapper van het IRAS-programma.
In december 2009 is de nieuwe WISE-infraroodtelescoop in een baan om de aarde gebracht.